چراغ سبز قالیباف به انصراف؟

می توان پیش بینی کرد پزشکیان پیروز انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ باشد البته به یک شرط و آن اینکه سطح مشارکت مردم حداقل به ۵۵ درصد برسد.

 تحقق این سطح مشارکت کار آسانی نیست. قهر بخش های مهمی از جامعه که در چند انتخابات اخیر بروز کرد به سختی قابل تغییر است اما به نظر می رسد به چند دلیل در روزهای باقی مانده تا انتخابات، شرایط به سود افزایش مشارکت و رای آوری پزشکیان تغییر خواهد کرد.

اگر مشارکت به مانند قبل زیر ۴۵ یا ۴۰ درصد باشد یکی از دو گزینه اصولگرایان (قالیباف یا جلیلی) پیروز خواهد شد. سطح مشارکت در انتخابات قبلی (۱۴۰۰) ۴۸ درصد بود.

برخلاف بسیاری که در ابتدا فکر می کردند انتخابات ۱۴۰۳ شبیه ۱۴۰۰ باشد (حضور یک کاندیدای اصلی اصولگرا یعنی رئیسی در کنار چند کاندیدای پوششی اصولگرا و یک کاندیدای کم قدرت اصلاح طلب یعنی همتی ) اما این انتخابات شبیه ۱۳۹۲ است. انتخاباتی که با حمایت ناگهانی و غیرقابل انتظار اکثریت مردم از یک کاندیدای اعتدالی (حسن روحانی) برنامه اصولگرایان برای پیروزی آسان در سایه ردصلاحیت تاریخی اکبر هاشمی رفسنجانی به هم ریخت و آنها ناکام ماندند. حالا نیز قابل پیش بینی است چنین اتفاقی رخ دهد البته به شرطی که اکثریت مردم پای صندوق رای بیایند و رای بدهند.

۱- فضای جامعه

از زمان اعلام رسمی نام کاندیداهای ریاست جمهوری در ۲۰ خرداد تاکنون فضای جامعه گام به گام، انتخاباتی تر شده است. هر چه به سمت روز انتخابات ۸ تیر نزدیک تر می شویم از فضای سرد انتخاباتی بیشتر فاصله می گیریم گرچه همچنان با فضای انتخاباتی سال ۹۲ و ۹۶ فاصله زیادی داریم. ۲ جمعه دیگر ، روز رای گیری است و هنوز به اندازه کافی فضای کشور انتخاباتی نشده است.

هر چقدر فضای انتخابات، گرم تر باشد (به ویژه در شهرهای بزرگ)،‌ هر چقدر تعداد رای دهندگان بیشتر باشد احتمال پیروزی پزشکیان بیشتر می شود. افزایش مشارکت به سود اصلاح طلبان و کاندیدای آنها (پزشکیان) ‌و کاهش مشارکت به سود گزینه اصولگرایان خواهد بود.

۲- رقبای پزشکیان

بخشی از رای به پزشکیان از محل رقبای اوست. سخنان و موضع گیری ۴ رقیب اصولگرای پزشکیان (به استثنای پورمحمدی)، به طور مستقیم تبلیغ به سود پزشکیان است.

کافی کاندیداهای اصولگرای دهان باز کنند تا اوج فاجعه برای مردم به ویژه نسل جدید و خوشبینان مشخص یا یادآوری شود. یکی از تولید اینترنت صحبت می کند و دیگری عمق راهبردی ... یکی حجاب بان ها را در مترو تهران، تکذیب می کند و دیگری از پاسخ به سوال ساده و مشخص درباره چاپ پول ناتون است.

این کاندیداها و بخشی از حامیان آنها، به دلیل عدم شناخت کافی از جامعه مسیری را در مسیر موضع گیری و تبلیغات در نظر گرفته اند که سود آن به سمت سبد رای پزشکیان سرریز می شود. آنها موضوعاتی را به عنوان ویژگی مثبت کاندیدای خود و ویژگی های منفی پزشکیان مطرح می کنند که در اصل، از نگاه اکثریت جامعه، نتیجه گیری معکوس دارد.

مقایسه پزشکیان و دیگر کاندیداهای اصولگرا در مقابل دیدگان مردم است و تفاوت ها نیز آشکار است. پزشکیان با مطالبات، اعتراضات و انتقادات اکثریت جامعه، همسویی دارد و این در حالی است که حداقل ۴ رقیب اصولگرا حتی به زبان حاضر نیستند این مطالبات را مطرح کنند بلکه در مسیر مقابل هستند.

۳- واقعیت گرایی

واقع گرایی و تجربه اتفاقات سه ساله دولت فعلی، بخش هایی از لایه های خاموش جامعه را به سمت رای دادن خواهد کشاند.

واقع گرایی حکم می کند برای حفاظت از منافع شخصی و عمومی ساکنان ایران، نه براساس احساس بلکه برپایه واقعیت های موجود بر روی زمین تصمیم گیری کرد. در این چارچوب، رای دادن در انتحابات ریاست جمهوری فارغ از معنی و مفهوم استاندارد جهانی آن، بیش از هر چیز، یک کنش سیاسی با هدف حمایت از خود، جامعه مدنی و دستاوردهای آن در برابر سیاست های تضعیف کننده آن است.

صحنه کاملا شفاف است. رئیس جمهوری آینده ایران یکی از ۶ کاندیدای امروزی است. رئیس جمهوری با همه اختیارات کم یا زیاد در جزئیات زندگی امروز و فردای ما نقش اساسی دارد و این را نمی توان نادیده گرفت یا انکار کرد. کافی است فراز و فرود و اتفاقات مختلف هر دوره ریاست جمهوری را به یادآوریم. کافی است وضعیت دو موضوع گشت حجاب و اینترنت را در دو دولت اخیر (روحانی - رئیسی) مقایسه کنیم.

با وجود اینکه ممکن است برای بخش هایی از جامعه، گزینه ایده آل در میان این ۶ نفر وجود نداشته باشد یا اختیارات واقعی یا عملی رئیس جمهوری با مطالبات، مطابقت کامل نداشته باشد اما در نهایت یک نفر از این ۶ کاندیدای فعلی، رئیس جمهوری آینده خواهد بود چه اکثریت مردم پای صندوق رای حاضر باشند و چه نباشند.

رئیس جمهوری آینده می تواند جامعه مدنی را تقویت یا تضعیف کند. رئیس جمهوری آینده می تواند آزادی، حقوق و منافع مردم را تقویت یا تضعیف کند. رئیس جمهوری آینده می تواند مردم را تقویت یا تضعیف کند. و این موضوع به رای بستگی دارد که دو جمعه آینده مردم به صندوق می اندازند یا نمی اندازند.

۴- انصراف رقبای پزشکیان

پیش بینی می شود کاندیداهای اصولگرا با هدف وحدت و جمع آوری رای حامیان،‌ یکی یکی از رقابت های انتخابات، کناره گیری کنند و کاندیداهای اصولگرا کم و کمتر شوند. تاکنون دو کاندیدای قالیباف و قاضی زاده هاشمی به کناره گیری چراغ سبز نشان داده اند. البته قالیباف انتظار دارد دیگران به سود او کناره گیری کنند. بعید است سعید جلیلی به سود قالیباف کناره گیری کند چرا که از دو طیف متضاد هستند و در انتخابات اخیر مجلس هم این رقابت بالا گرفت و در نتایج انتخابات خود را نشان داد.

این وضعیت نشان می دهد به مانند قبل، دوباره با کاندیداهای اصولگرای پوششی روبه رو هستیم. انصراف این کاندیدادها به نفع کاندیدای اصلی اصولگرا، حمایت های بیشتری برای پزشکیان در میان مردم جلب خواهد کرد.

با این حال پیش بینی می شود اصولگرایان به مانند انتخابات های قبلی نتوانند به یک گزینه واحد برسند و حداقل سعید جلیلی و قالیباف در صحنه باقی می مانند. در نتیجه رای اصولگرایان میان این دو کاندیدا تقسیم خواهد شد. این وضعیت هم به سود سبد رای پزشکیان است.

۵ - مناظره ها

مناظره های تلویزیونی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری تنور انتخابات را گرم و بخش های از لایه های بی تفاوت یا مردد جامعه را به سمت رای دادن جلب خواهد کرد. به ویژه که مواضع کاندیداهای اصولگرا بیش از قبل، عیان خواهد شد و تفاوت آنها را با موضع اکثریت جامعه بیش از پیش، به نمایش خواهد گذاشت.

در این مناظره ها،‌ مواضع کاندیدهای اصولگرا درباره چالش ها و موضوعات اساسی جامعه شفاف خواهد شد تا بخش های بیشتری از جامعه با آنها آشنا شوند و خطر تقویت این مواضع و سیاست ها را در جامعه بیش از پیش احساس خواهند کرد.

۶- دولت مستقر

دولت فعلی (رئیسی) در سال ۱۴۰۰ با مشارکت کم (مشارکت ۴۸ درصدی) مردم برسرکار آمد و به اصطلاح، حاکمیت یکدست شکل گرفت. در این دولت، انتظارات مردم در بخش های مهمی از جمله رفع تحریم ها، حل مسئله هسته ای، بهبود وضعیت اقتصادی، گشت حجاب و اینترنت براورده نشد. به ویژه که شرایط در برخی موارد، نسبت به دولت قبلی (روحانی) بدتر هم شد.

در نتیجه بخش های مهمی از جامعه با تجربه دولت فعلی، خواهان ادامه وضعیت موجود نیستند. صندوق رای، راهی کم هزینه برای تغییر آن است. در غیراین صورت آنها می دانند سیاست های فعلی دولت مستقر با شدت بیشتری اجرا خواهد شد.

۷ - خطر تندروها

در انتخابات اخیر مجلس، مشارکت در سطح پایین رقم خورد و همزمان، شماری از تندروترین چهره ها وارد مجلس شدند. در صورتی که با پیروزی یکی از کاندیداهای اصولگرا، چهره های رادیکال بتوانند نقش خود را در دولت پررنگ کنند در این صورت احتمال ادامه سیاست های نادرست علیه زندگی عادی و کسب و کار مردم جدی تر می شود.